दिल्लीवाला यार

युनिभर्सिटिमा परिक्षा सकिएको थियो । म थेसिस लेखिरहेकी थिएँ । लेख्न त म अरु पनि लेख्थेँ । तर मुख्य काम थेसिसकै थियो । थेसिस राम्रो लेख्नु थियो । जसलाई पछि पाठ्यक्रममा सरकारले राखोस् । मनमा नाना प्रकारका कुराहरु आउँथे जान्थे । सुर चलेको दिन पत्रिकामा लेख्थेँ ।

सुर एउटै कुरामा चल्दैन थियो । कहिले दिनको पाँचवटा फिलिम हेथेँ । कहिले दिनको अठार घण्टा सुत्थेँ । कहिले एउटै क्याफेमा बिहानदेखि बेलुका सम्म पढेर बस्थेँ । कहिले हप्तौ सम्म बिना काममा मान्छेहरुलाई भेटेर अनावश्यक चियामा समय र पैशा खर्च गर्थे । भने कहिले फुटपाथका पसलमा केटाकेटीको कपडाको मोलमोलाई गर्थे र पैसा झिक्ने बेलामा कसका छोराछोरीलाई दिनु र ? भन्ने लाग्थ्यो अनि चुपचाप हिँडिदिन्थे । कतिपय दिन पसलेहरु आधा भाउमा दिन्छु भन्दै वर सम्म आउथे । तर, मैले किन्दिनथेँ ।

विचारको मात्रै होईन, प्रवृतिको पनि कुरा हो

देशभर एमालेको महाधिवेशले तातिरहदा किर्तिपुरको चौरमा राजनीतिमा नलागेका मेरा साथीहरु समेत एमालेको महाधिवेशनको विषयमा खुब चर्चा गरिरहन्छन् । नवौँ महाधिवेशन पछिको परिणाम, त्यो परिणामले देखाउने समाजको प्रवृति र त्यसले आम जनताको लागि निर्माण गर्ने अबसर र चुनौतिको विषयमा गफहरु हुन्छन् । माक्र्सवादका ठेलीहरु पढ्ने र एमालेसँग बाह्रहातको साईनो पनि नभएका मेरा साथीहरु एमालेले अहिलेको नामै फेरेर नेकपा(माक्र्सवादी वा समाजवादी) नाम राख्नु पर्ने, लेनिनवादी संगठनात्म सिद्धान्तलाई हटाउनु पर्ने देखि लिएर कुन गुटले किन जित्नु पर्छ, भन्ने सम्मका बहसमा उत्रिन्छन् ।

अरुनाभ सौरभको कविता ः तराई, विहार र दिल्ली

प्रोफेसनल गफाडी बन्ने धुनमा लागेका समाजशास्त्रका विद्यार्थीहरु किताबको थोरै कुरामा आफु रहेको समय र स्थानको विषय जोडेर धेरै गफ गर्छन् । फेर्डिक गेइजको ‘नेपालमा क्षेत्रियता र राष्ट्रिय एकता’ किताबको अन्तिम च्याप्टरहरुमाथी तराई मुलका साथी यशकुमार मिश्रले एक घण्टाभर तराईबासी कसरी हेपिएका छन्,  भन्ने विषयमा किताबका प्रसंग र आफुलाई दिन दिनै कस्तो ब्यवहार गर्छन् भन्ने जोडेर बताई रहँदा त्रिवि समाजशास्त्र दास्रो वर्षका सय भन्दा बढी विद्यार्थी चुपचाप थीए । अघिल्लो बेन्चमा रहेका मेरा दुई आँखा पालै पालो यसकुमारको प्रिजेन्टेसन र कृष्ण भट्टचन सरको अनुहारमा पर्ने त्यसको प्रभाव हेरिरहेका थिए ।  

नेपाली समाज ६३ साल पछि अवनतीको दिशामा छ ?

पेट्रोलको लाईनमा बसेर रातको ११ बजे कान्छु घरमा आउँदा म चाहि समाज उन्नतीको दिशामा छ भनेर बाल्नु पर्ने कक्षाको तयारीमा गर्देैथिएँ । मध्यरातमा आएको छोरालाई हेर्दै आमा देशका ठूला नेताहरुलाई गाली गर्न थाल्नु भयो । यो सायद मेरो घरको मात्रै कुरा होईन । हुनुपर्ने काम समयमा नहुँदा हामी नेताहरुलाई र  देशलाई मज्जाले गाली गर्छाैँ । आमाले नेतालाई गाली गरेको भोली पल्ट नेविसंघको स्थापना दिवसको उपलक्षमा त्रिविमा आयोजित चियापान कार्यक्रममा नेविसंघकै एउटा गुटका विधार्थीले अर्को गुटका साथीलाई लखेटेको देखेका मेरा साथीहरुले समाज बर्वाद भएको कुरा चिया खादै एकअर्कासँग गरिरहे । हिजो आज  हामी हरेक ठाउँमा समाजमा उन्नती हुन नसकेको, केहि पनि नभएको भन्ने सुन्छौँ । मलाई मेरै बा आमाले बेला बेलामा भन्नुहुन्छ, ‘पढाई छोडी छोडी आन्दोलन गरेर, पुलिसको कुटाई खाएर के भयो त ?’ ।

किन हुन्छन् छोरीहरु रुन्चे र खन्चुवा ?

हाम्रो समाजमा छोरी सन्तान खन्चुवा हुन्छन् भन्ने आम मान्यता छ । त्यसै मान्यताको आधारमा छोरी सन्तान चार महिना पुरा पुगे पछि उनीहरुको पास्नी गरिन्छ । जब कि छोरा सन्तानको पास्नी छ महिना पुरा भए पछि मात्रै गर्ने चलन छ ।

के साच्चिकै छोरीहरुले छोराहरुको भन्दा चाडै र धेरै खान खोज्छन् त ? डाक्टर अरुणा उप्रति भन्छिन्, ‘यो सरासर अवैज्ञानिक कुरा हो । चिकित्सा विज्ञानले त बच्चा चाहे छोरा होस्, चाहे छोरी होस् दुवैलाई ६ महिना पुरा नपुगे सम्म पानी पनि खुवाउन हुँदैन भन्छ । आमाको दुधमात्रै खुवाउनु पर्छ ।’

साटिए पछि मन

साटिए पछि मन
ग्राहो हुदो रहेछ, सम्झन पनि
र विर्सन पनि

सुसिलाहरुको कक्षा, जहाँ दृष्टिकोणलाई मलजल गरिन्छ

दश वर्ष अगाडी देखी एउटा ठूलो सपना थियो, कुनै दिन किर्तिपुर गएर मास्टर्स पढ्ने । कुन विषयमा भन्ने थिएन । कुनै  प्रतिशतको आशा थिएन । बस, किर्तिपुर गएर पढ्ने एउटा प्यारो सपना थियो । काठमाण्डौको विधार्थी राजनीतिमा रत्तिँदै गए पछि मलाई आफुले समाजशास्त्र पढ्नुपर्ने रहेछ भन्ने महशुस भयो । त्यस महशुसको कारण मेरा साथीहरु थिए । जो समाजशास्त्र पढेका थिए, उनीहरुको बैचारिक जग बलियो थियो । जो अन्य विषयबाट आएका थियौँ हाम्रो बैचारिक जग नै थिएन । बेला बेलामा मेरा गुरु घनश्याम भूषालले ‘तपाईले त समाजशास्त्र पढ्नु पर्ने हो’ भन्ने बाक्यले पनि मलाई मास्टर्समा समाजशास्त्र पढ्न धकेलिरहेको थियो ।  

फस्ट लभः मेरो समयको प्रेम कथा

फस्ट लभ, अक्षरको खेती पेशामा लागेका नेपालका दश जना युवाहरुको पहिलो प्रेमको संस्मरणहरुको संकलन हो । जसको सम्पादन अजित बरालले गरेका छन् । नेपाली युवायुवति अहिलेको समयमा कसरी प्रेम गर्छन्, भन्ने कुरा नियाल्न यो कृतिले सहयोग गर्छ । यसमा अहिलेका युवाहरुको प्रेम गर्ने तरिका, प्रेम प्रतिको समाजको धारणा र त्यस प्रतिको हाम्रो पुस्ताको बुझाईलाई नजिकबाट हेर्न सकिन्छ ।